Vücutta tiroid hormonunun eksik olması ve etkilerini dokularda gösterememesi sebebiyle ortaya çıkan bir hastalıktır.
Genellikle tiroid bezinden hormon üretiminde sorun vardır. Buna “primer hipotiroidi” deriz. Hipotiroidilerin % 99’unun sebebi primer hipotiroididir. Yani tiroid bezi az çalışmaktadır.
Bazı durumlarda ise tiroid bezini kontrol eden organ olan hipofiz bezinden TSH hormonu salınımı sorunludur. Bu durumda da hipotiroidi ortaya çıkar ve buna da “sekonder hipotiroidi” denir. Çok daha nadiren hipofiz bezinden TSH salınımını kontrol eden TRH (TSH salgılatıcı hormon) adlı hormonun hipotalamustan salınımı bozulmuştur. Yine hipotiroidi ile sonuçlanan bu duruma da “tersiyer hipotiroidi” adı verilir. Son iki durum beyin kaynaklı olduğu için “santral hipotiroidi” diye de adlandırılır.
Hipotiroidinin en önemli sebebi iyot eksikliğidir. İyot eksikliği olmayan yerlerde ise kronik otoimmün tiroidit olan Hashimoto tiroiditidir. Bunların dışında bazı tiroid hastalıkları, bazı ilaçlar, tiroide ışın tedavisi uygulanması, guatr yapan bazı kimyasal maddeler de hipotiroidi yapabilirler.
Tiroid hormonları vücutta birçok metabolizmayı düzenlediği için tiroid hormonları eksik olduğunda birçok doku ve sistemde metabolik olaylar ve fonksiyonlar yavaşlar veya geriler. Hipotiroidide en sık görülen şikayetler yorgunluk, cilt kuruluğu, üşüme, kabızlık ve ses değişiklikleridir. Ayrıca kilo alma, vücutta şişlik, saç dökülmesi, kas ağrıları ve kramplar, adet düzensizlikleri, depresyon, sinirlilik, unutkanlık, dikkatini toplayamama, uykuya meyil, yavaş konuşma, kalp hızında artma veya azalma gibi geniş çaplı şikayetler ve bulgular da hipotiroidide görülebilir.
Tanı koymak için kanda TSH, sT3 ve sT4 düzeyleri yeterlidir. Ayırıcı tanı yapmak için bazen otoantikor düzeyleri, hipofize ait diğer hormon düzeyleri, ultrasonografi gibi tetkikler de gerekebilmektedir. Hipotiroidiye bazen kansızlık, kolesterol düzeylerinde artış, prolaktin yükseklikleri ve cinsiyet hormonlarında düşüklük gibi sorunlar da eşlik edebilir.
Tedavide L-tiroksin denilen T4 hormonu yerine koyma tedavisi uygulanır. İlacın dozu hastanın yaşına, kilosuna, TSH ve sT4 düzeyine, hamilelik durumuna, eşlik eden başka hastalık durumuna göre bireysel farklılıklar göstermektedir ve mutlaka hekim kontrolünde ilaca başlamak ve takip olmak gerekir. L-tiroksin ilacını kullanırken ilacın etkisini en üst düzeyde tutmak için bazı şartlara dikkat etmek gerekir.
- Tiroid ilacı aç karna sabah kahvaltıdan en az 30 dakika önce bir miktar su ile içilmelidir
- Mümkün mertebe her gün aynı saatte içilmelidir
- İlaçları kırarak kullanmamak gerekir
- Kişi tiroid hormonu kullanırken başka hastalıklar sebebiyle ilaç kullanması gerekirse örneğin; demir ilaçları, kalsiyum ilaçları, mide ülseri ve gastrit için kullanılan ilaçlar gibi, bu ilaçlar en az 4 saat önce veya sonra içilmelidir.
- Eğer mecbur kalınırsa tiroid ilacı gece yatmadan önce boş mideye içilebilir.
Tiroid ilacı başladıktan sonra kullanılan ilacın yeterli olup olmadığını anlamak için ortalama 6-8 hafta sonra hasta kontrole çağrılır ve kanda tiroid fonksiyon testlerine bakılır.